“Deze bijzondere plek is al eeuwenlang in beweging.”

Nico Arts is stadsarcheoloog van Eindhoven. Hij heeft grote kennis van de geschiedenis van de plek waar nu DOMUSDELA is gerealiseerd. Het oudste stukje van Eindhoven. Hij heeft er diverse opgravingen gedaan. Al is de puzzel van het verhaal nog lang niet compleet. Maar juist ook de geheimen maken dit gebied zo boeiend voor hem.

Levendige verbinding met de historie

Als Nico Arts rondloopt in DOMUSDELA en het gebied eromheen, is hij vervuld met een gevoel van eerbied voor het verleden. “Het gebied heeft een zeer rijke geschiedenis. Er heeft zich hier enorm veel afgespeeld sinds de eerste ontwikkelingen aan de Dommel rond 1100. Zeker als je die verhalen kent, ervaar je hier een levendige verbinding met de historie.” In de context van al die ontwikkelingen, is het project DOMUSDELA eigenlijk niet eens zo uitzonderlijk, constateert hij. “Het is een herhaling van wat hier al vaker is gebeurd. Doorlopend zijn de gebouwen die hier stonden vernietigd door oorlogen, plunderingen en/of branden. En iedere keer zijn ze weer opnieuw opgebouwd, aangepast aan de nieuwe behoeftes van die tijd, zoals nu ook het geval is met de Paterskerk, het Augustianium, de Studentenkapel en de bijbehorende tuinen.

Nog heel veel wat we niet weten

Van het merendeel van de bouwsels uit die vergane periodes, staat – al lang – niets meer overeind. Wel zijn er nog vele restanten terug te vinden. Al zijn ze niet altijd direct zichtbaar - en soms ook nog niet ‘blootgelegd’. Archeologen en historici hebben echter een goede reconstructie weten te maken van het verhaal van het gebied, waar ooit de basis voor het tegenwoordige Eindhoven is gelegd. Al kan dat nooit helemaal bewezen worden. Zeker niet, omdat middeleeuwse archieven van zowel de stad Eindhoven als het klooster Mariënhage in 1486 en 1581 in vlammen zijn opgegaan. “Vaak vult de informatie van opgegraven voorwerpen en archiefmateriaal elkaar aan, maar die mogelijkheid tot verificatie missen we hier dus.” Los daarvan is er volgens Arts sowieso nog heel veel wat we niet weten over wat zich allemaal in het gebied heeft afgespeeld in de afgelopen negen eeuwen. En dat blijft voorlopig zo. “Waar archeologen vroeger probeerden het verleden op te graven, is tegenwoordig het idee dat we het beter kunnen bewaren. Zodat toekomstige generaties, met hun geavanceerdere apparatuur en kennis het alsnog zichtbaar kunnen maken. Dat is ook wel weer een mooi idee.”

Florarium Temporum

Volgens Nico Arts is de geschiedenis dit stukje Eindhoven vergelijkbaar met die van de meeste andere kloosters. Maar desondanks kan het bogen op wereldfaam, doordat Nicolaas Clopper hier tussen 1464 en 1472 het zogenoemde Florarium Temporum heeft geschreven. Deze kroniek is eeuwenlang de belangrijkste bron voor de middeleeuwse wereldgeschiedenis geweest. Het heeft overigens tot de negentiende eeuw geduurd, voordat – bij toeval - werd ontdekt werd dat dit beroemde handgeschreven boek – uit Eindhoven kwam. Wat Arts betreft geeft het de geschiedenis van deze plek absoluut een extra laagje glans.

Paterskerk

DOMUSDELA spreekt Arts aan omdat het voormalige kloosterterrein voor het eerst in 900 jaar toegankelijk wordt voor ‘gewone’ mensen. Tot de verkoop aan DELA, mocht niemand anders dan de geestelijken het betreden. Alleen in de middeleeuwse kloosterkerk en in de latere Paterskerk was het volk welkom. Al was daarvoor bij de middeleeuwse kloosterkerk wel een speciale brug voor aangelegd. Zo hoefden de bezoekers niet via het kloosterterrein te lopen. Daar is frequent gebruik van gemaakt, want de Paterskerk is altijd zeer drukbezocht geweest door kerkgangers uit Eindhoven en omstreken.

Open en verborgen

Maar hoe ‘open’ het gebied nu ook wordt, er zullen toch zaken ‘verborgen’ blijven, weet Arts. “Zo weten we dat er onder de gangen skeletten liggen van paters die daar begraven zijn. En zo’n drie meter onder maaiveld, ligt waarschijnlijk het fundament van de oude ronde woontoren, die het eerste stenen bouwwerk van Eindhoven was. Zelf heeft de enthousiaste archeoloog weinig fantasie nodig, om zich af en toe even in de tijden van weleer te wanen. “Als ik hier het licht door de ramen zie vallen, zie ik de monniken voor me, die dag in dag uit in het scriptorium in stilte zaten te werken aan het overschrijven van boeken. Ik hoop dat mensen die hier komen, dat ook zullen beseffen, want dat maakt deze plek wel heel bijzonder.”