In DOMUSDELA even verstillen en de tijd nemen om te kijken

Van Abbemuseum combineert hedendaagse kunst met beelden uit de Paterskerk

Niet lang geleden was het ‘not done’ voor een museum om kunstwerken op andere plaatsen dan een museum te laten zien. Dat is veranderd. Een modern museum is niet langer meer een kijkdoos of mausoleum met mooie werken. Het is ook een archief, waaruit de stad en haar inwoners, in dialoog met het museum uit kan putten. Zo is er een samenwerkingsverband tussen Van Abbe en Piet Hein Eek. In zijn expositieruimte annex woonwinkel op Strijp-S is in een speciaal daarvoor ontworpen vitrine een steeds veranderende selectie aan werken uit de collectie van het Van Abbemuseum te zien. Werken die gewoonlijk in het museum worden getoond, zijn nu in een geheel andere omgeving te ervaren. Ook het Van der Valk Hotel Eindhoven stelt kunst uit de collectie van het Van Abbe ten toon. Aan dit rijtje is DOMUSDELA toegevoegd.

Oud en nieuw

In de Foyer die bereikbaar is via de Knoop en van waaruit de bezoekers de kerk kunnen binnentreden, is een verrassende compilatie van oude kerkbeelden en moderne kunst te zien. Het werk is uitgekozen en geplaatst door Diana Franssen, conservator van het Van Abbemuseum. “Het was een spannende tocht om tot dit resultaat te komen”, vertelt zij in het kantoorgedeelte van het Van Abbemuseum. “Ik ben blij met het resultaat. Oorspronkelijk waren er vijf beelden uit de Paterskerk om mee te werken, maar er vielen er twee af omdat de paters deze graag wilden behouden. Ik ben opgeleid in de hedendaagse kunst en moest dus eerst mijn geheugen opfrissen omtrent de symboliek en de betekenis van de kerkbeelden die zij in hun oorspronkelijke omgeving hadden. Dat hielp en inspireerde in mijn keuze voor passende kunstwerken uit onze collectie”.

De spelende mens

“Wat opvalt aan de symboliek van de drie beelden is dat ze als beschermheiligen allen iets te maken hebben met het kind. Kind en spel liggen dicht bijeen. Homo Ludens [de spelende mens] van de historicus Johan Huizinga kwam als thematiek in mij op. Alleen in vrijheid kan spel zich ontplooien en cultuur zich ontwikkelen. Er zijn meer lagen te zien, zoals bijvoorbeeld in ‘Idle Thoughts for Idle Men’ van Henk Visch. De figuur draagt een gedrapeerde mantel uit oude dekens en op zijn hoofd balanceert een bromtol. Een beetje humor en venijn komen samen in combinatie met de prediker Antonius van Padua. Een subtiele verwijzing naar de katholieke kerk die toch vaak wegkijkt als het moeilijk wordt. De bromtol geeft het beeld iets grappigs, of toch niet, is het iemand met rondtollende gedachten? Een leeghoofd, die gelooft in mooie praatjes van de prediker? In de video ‘Nathan Phillips Square, a Winters Night Skating’ van Mark Lewis zie je een jong stel pirouettes draaien op schaatsen. Al dansend komen zij steeds dichter bij elkaar. Het is een ontluikende liefde. Maar er is iets vreemds aan de hand. De achtergrond beweegt zich in een ander tempo dan het romantische stel. Speelt de kunstenaar hier met onze waarneming? Een ouder beeld uit onze collectie is ‘Meisje met Bal’ van Lambertus Zijl. Een lief en aandoenlijk meisje dat net is opgehouden met haar balspel. Terwijl in ‘Voetbal’ van Marijke van Warmerdam de jongen geheel opgaat in het balanceren van de bal op zijn hoofd – ruim 9 minuten lang. De monitor staat gewoon op een pallet en ook de apparatuur is zichtbaar, alsof het een try-out is. De repeterende bewegingen van de jongen geven ook een gevoel van afwezigheid van tijd. Je hoopt dat hij eindeloos doorgaat en zo zijn persoonlijk record verbetert.”

Echt kijken

De kerkbeelden zijn in hun nieuwe setting van dichtbij te zien. Ook dat zorgt ervoor dat de kijker andere dingen ziet. Het kantje aan de jurk van Maria valt op. Vanuit de kerkbank was dat niet te zien. “Maar je ziet ook dat de ene beschermheilige devoter kijkt dan de ander”, vervolgt Franssen haar verhaal. “Je ziet nog meer details. Door nieuw en oud bij elkaar te zetten, worden de religieuze beelden moderner en de moderne beelden religieuzer. En dat vind ik mooi. Het is niet precies meer wat je dacht dat het was en daardoor ga je echt kijken. Ik hoop dat de beeldengroep dat gaat doen. Dat de bezoeker, in die misschien wel drukke foyer, zich afvraagt: wat is hier de bedoeling van? En dan even verstilt en de rust neemt om te kijken en te zien.”

Afkomstig uit de Paterskerk:

Theresa van het kindje Jesus, een heilige uit de 19e eeuw. Het geheim van haar ‘heiligheid’ was ‘de kleine weg’, het opvolgen van Jesus’ gebod om te worden als kinderen. Ze leefde uit liefde voor God en voor de anderen, op een authentieke en totale manier.

Sint Anna, de moeder van Maria (moeder van Jesus). Ze is de beschermheilige van kerkgebouwen, ziekenhuizen, scholen en andere instellingen en zij is patrones van de huismoeders.

Antonius van Padua, leefde begin dertiende eeuw als prediker en is beschermheilige van onder andere verloren voorwerpen, vrouwen en kinderen, armen, het huwelijk, reizigers en verliefden.

In bruikleen van het Van Abbemuseum:

Idle Thoughts for Idle Men, Henk Visch (1992)

Voetbal, Marijke van Warmerdam (1995)

Meisje met Bal, Lambertus Zijl (1894)

Nathan Phillips Square, a Winters Night Skating, Mark Lewis (2009)