Jezus Waaghals op de TomTom

“Wat vond ik die Paterskerk als kind toch groot!” In de kinderlijke beleving van Gerard Rooijakkers verschafte het Heilig Hartbeeld bovenop die toren niet te bevatten dimensies. “En elke keer als we langs dat beeld kwamen, wat nogal eens gebeurde, werd het benoemd en ernaar gewezen. Een familiaire omgang met het heilige, zou je kunnen zeggen. Het beeld hoorde ook zo bij Eindhoven, dat ik me geen moment heb gerealiseerd dat het er niet als vanzelfsprekend voor de eeuwigheid zou staan”, aldus Rooijakkers.

Niets is vanzelfsprekend

Dat besef kwam een aantal jaren later, toen in 1973 aan de Fellenoord de eerste katholieke kerk in Eindhoven werd gesloopt. Dat was niet eerder vertoond. “Ik zie de wijwaterbakken nog tussen het puin liggen. Heel bizar. Zelf behoorden wij tot de Heilig Hart-parochie in de Ploegstraat, inmiddels ook aan de eredienst onttrokken. Net zoals de kapel van het Augustinianum een goed ontwerp van de architect Dom Bellot, die hield van verheven mystiek in platte baksteen, met een toren als een raket.”

De genius loci van Mariënhage

Het klooster Mariënhage verwijst voor historicus Gerard naar het begin van de stad Eindhoven. De oudste nog zichtbare plek van een stad die niet op de herinnering maar op de verwachting gericht is. Toen het stadsbestuur in 2006 aan Rooijakkers vroeg om de cultuurhistorische gelaagdheid van Eindhoven beter zichtbaar te maken, mocht de magie van de plek Mariënhage niet ontbreken. Om een lang verhaal kort te maken: twee jaar later werden voor het eerst na vijfhonderd jaar twee versies van een middeleeuws manuscript, aldaar geschreven door de Augustijn Nicolaas Clopper in 1472, in Eindhoven weer verenigd en tentoongesteld. Sindsdien behoort deze wereldkroniek, getiteld Florarium Temporum, weer tot het historisch bewustzijn en collectief geheugen van de stad en is sindskort in de boekhandel te koop. “Dus ja, ik heb wel wat met Mariënhage”, aldus de cultuurhistoricus.

Metaforen als nieuwe software

Toen hij door DELA werd gevraagd om mee na te denken over de conceptuele grondslag van de herbestemming van dit complex, werd de in zijn herinnering zo grote kerk naarmate het project vorderde steeds kleiner, ook zonder banken en biechtstoelen. De verbinding met de stad werd steeds sterker, en de onderlinge samenhang van de gebouwen transparanter. Om niet te vervallen in een litanie van historische erfgoedverhalen heeft Rooijakkers ervoor gekozen om te werken met een drietal metaforen. Samen met DELA ontwikkelde hij de nieuwe software van het complex.

Tijd, licht en hart als verbinders

De eerste metafoor sluit nauw aan bij het gedachtegoed van Sint Augustinus (354-430), kerkvader en inspirator van de Augustijnen uit circa 420. Hij stelt dat er in feite slechts één tijd is: de tegenwoordige. Het verleden is dan de tegenwoordige tijd van de herinnering, en de toekomst is niets meer – maar ook niets minder – dan de tegenwoordige tijd van de verwachting. Hoe mooi is dat voor een historisch complex van Augustijnen in een moderne stad als Eindhoven? “Wij zijn de tijden. Zoals wij zijn, zijn de tijden”. In DOMUSDELA vieren we de tijd van leven. Licht reist door tijd en ruimte – of het nu van de zon komt, van een Philips-gloeilamp of een laser van ASML. Licht hoort bij hightech Eindhoven. Maar licht als metafoor heeft ook spirituele dimensies: mensen ‘zien het licht’ wanneer hen iets gewordt. Tenslotte zorgt de metafoor van het hart voor verbinding: met het hart van de stad, het hart voor de zaak en het hart van Jezus Waaghals waar alle metaforen in samenkomen.

Gerard woont allang niet meer in Eindhoven. Tot zijn stomme verbazing blijkt op de routeplanner van de TomTom het adres van de Paterskerk in 3-D te zijn gemarkeerd met een kerktoren waarop in vogelvlucht, jawel, Jezus Waaghals staat. Een beeld met een groot verhaal, dat ook in de toekomst deel uitmaakt van Eindhoven.